આંખ ભીની હોય ત્યારે સ્મિત મુખ પર જોઇએ,
જિંદગીની બેઉ બાજુ એમ સરભર જોઇએ;
છો રહે ફોરમ વિહોણાં જિંદગીનાં વસ્ત્ર સૌ
ફૂલ પીસીને કદી મારે ન અત્તર જોઇએ.

- મનહરલાલ ચોકસી (Manharlal Choksi)

મૌનને સુપરત કરી દીધો ખજાનો શબ્દનો,
આવ કે જોવા સમો છે શૂન્યનો વૈભવ હવે.

- "શૂન્ય" પાલનપૂરી ("Shoonya" Palanpuri)

હુતુતુતુ...

હુતુતુતુ....ગીતથી ભાગ્યે જ કોઈ ગુજરાતી અજાણ્યો હશે. શ્રી અવિનાશ વ્યાસે રચેલ આ ગીત શ્રી મન્નાડેએ સુંદર રીતે સ્વરબદ્ધ કરેલ છે. ટૂંક સમયમાં હું ગીત પણ અપલોડ કરીશ, જેથી તમે સાંભળી પણ શકો. રમતિયાળ લાગતા આ ગીતમાં માણસના મનમાં ચાલતા દાવપેંચ અને રમતનું સુંદર પ્રતિબિંબ પડતુ જોઈ શકાય છે.
























-અવિનાશ વ્યાસ (Avinash Vyas)

એક વિચાર

નાનપણમાં ગુજરાતી પાઠ્ય પુસ્તકમાં એક પાઠ આવતો હતો, જેમા શ્રી વિક્રમ સારાભાઈના બાલ્યકાળની વાતો કરી હતી, તેમાનો એક પ્રસંગ આછોપાતળો યાદ છે. શ્રી વિક્રમ સારાભાઈના ઘરમાં બીજાબધાના પત્રો દરરોજ આવે, પરંતુ તેમના પત્રો નહોતા આવતા, તેથી તેમણે હવાલો પોતાના હાથમાં લઈ લીધો અને પોતે જ પોતાના નામે દરરોજ પત્રો લખવા માંડ્યા, જ્યારે ઘરવાળાને ખબર પડી ત્યારે બધા તેમની આ બચપણમાં કરેલ નિર્દોષ કાર્ય બદલ હસ્યા હતા.

મને પણ આ જ પ્રમાણે હસવું આવે છે જ્યારે પીઢ વયના પાકટ માનવી આ પ્રકારની વર્તણૂક કરે છે. પરંતુ ત્યારે તેમા નિર્દોષતા નહીં પરંતુ દંભ જ દેખાઈ આવે છે. વ્યક્તિ જ્યારે પોતાને ભૂલ સ્વિકારવાને બદલે હાસ્યાસ્પદ રીતે તેનો ઢાંકપિછોડો કરવા નિકળે ત્યારે બીજુ કશું જ નહિ પરંતુ દયા જ આવે છે.....જો કે આજના ભૌતિકવાદી જગતમાં આવા પાત્રો ડગલે અને પગલે જોવા મળે છે...આશા રાખીએ કે ભગવાન તેઓને ક્યારેક તો સદબુધ્ધિ તેમજ પોતાને ભૂલ સ્વિકારવાની હિમ્મત આપશે.

અસ્તુ,

સિદ્ધાર્થ શાહ

મારું-તારું

કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લ દ્ધારા આ ગઝલમાં મારા-તારાનો ભેદ છોડીને ઉદાર અને નિર્લોભિ બનવાની વાત ખૂબ જ સરળ રીતે રજૂ કરવામા આવી છે. વાંચકમિત્રોને કદાચ ખબર નહિ હોય, પણ આ જ બ્લોગનાં વાંચક અને કવિ પંચમ શુક્લ તેઓના ભત્રીજા છે. પંચમ શુક્લ પોતે અત્યારે લંડનમાં છે, અને ગુજરાતી ભાષા પર તેમનુ પ્રભુત્વ કાબિલેતારીફ છે. તેમણે પોતે પણ પ્રત્યાયન નામક ગુજરાતી બ્લોગ શરૂ કરેલ છે. પંચમભાઈ આશા રાખુ કે તમને આ ગઝલ વાંચવાની મજા આવશે.




લે, આ મને ગમ્યું તે મારું
પણ જો તને ગમે તો તારું !

મારું, તારું ને ગમવું પણ,
લાવ, લાવ કરિયેં સહિયારું !

તું જીતે ને થાઉં ખુશી હું,
લેને, ફરી ફરીને હારું !

ઈટ્ટા-કિટ્ટા એક ઘડીના,
બાકી સઘળું પ્યારુંપ્યારું !

હસિયેં રમિયેં મીઠું લાગે,
થૂ, આંસુ તો લાગે ખારું !

ગીત હોય તો શીદ અબોલા,
તું ઝીલી લે, હું લલકારું !

રમિયેં ત્યાં લગ હોય રમકડું
મોજ મહીં શું મારું-તારું !

-રાજેન્દ્ર શુક્લ (Rajendra Shukla)

એક પંખી

એક પંખી
ચાંચમાં તડકો ઉપાડી
આંગણે આવી ઉઘાડી બારીમાં બેઠું
ઊડી હળવેકથી પાંપણ ઉપર ઝૂલ્યું
નમાવી ડોક વેગે આંખના આકાશમાં ઊડી
બધે ફેલાયેલાં ફૂલો ભરેલા વન મહીં ઊતરી
સૂતેલી
પાંદડી જેવી પરીના ગાલ પર તડકો ધીરેથી પાથરી
તાજા ખીલેલા સૂર્યને ટહુકાર પર તોળી
નરી તેજે તબકતી પાંખ ફફડાવી
ગહન અવકાશમાં અવકાશ થઈ
ઊડી ગયું.

-નલિન રાવળ (Nalin Rawal)

ઝંડા ઊંચા રહે હમારા

મિત્રો,
સ્વતંત્રતા દિવસની ઘણી જ શુભેચ્છાઓ...
"જનની જન્મભૂમિસ્વ, સ્વર્ગાદપિ ગરિયસી" , એટલે કે માં અને માતૃભૂમિ સ્વર્ગથી પણ મહાન છે. તો આજે સ્વતંત્રતા દિવસ નિમિતે રાષ્ટ્રીય ધ્વજની શાનમાં "ઝંડાગીત" પ્રસ્તૂત છે.



વિજયી વિશ્વ તિરંગા પ્યારા, ઝંડા ઊંચા રહે હમારા

સદા શક્તિ સરસાને વાલા, પ્રેમ સુધા બરસાને વાલા.
વીરો કો હર્ષાને વાલા, માતૃભૂમિ કા તનમન સારા. ઝંડા

ઈસ ઝંડે કે નીચે નિર્ભય, લેં સ્વરાજ્ય યહ અવિચલ નિશ્વય,
બોલો ભારત માતાકી જય ! સ્વતંત્રતા હી ધ્યેય હમારા. ઝંડા.

આઓ પ્યારે વીરોં આવો, દેશધર્મ પર બલિ બલિ જાઓ,
એક સાથ સબ મિલકર ગાઓ : પ્યારા ભારત દેશ હમારા. ઝંડા.

શાન ન ઈસ કી જાને પાયે, ચાહે જાન ભલે હી જાય,
વિશ્વ વિજય કર કે દિખલાયે, તબ હોવે પ્રણ પૂર્ણ હમારા. ઝંડા...

આપણા ઘડવૈયા બાંધવ આપણે.

મનુષ્યના પરિશ્રમ અને પુરુષાર્થની મહત્તા સ્થાપિત કરતી આ કવિતા ખરેખર માણવાલાયક અને જીવનમાં અનુસરવા લાયક છે.


આપણે આવળ બાવળ બોરડી,
કેસરઘોળ્યા ગલના ગોટા જી;
હલકાં તો પારેવાંની પાંખથી
મ્હાદેવથીયે પણ મોટાજી,
આપણા ઘડવૈયા બાંધવ ! આપણે.

કોઈ તો રચે છે વેળુછીપથી,
કોઈ તો જળને હિલ્લોળ જી;
મરજીવો ઊતરે મ્હેરામણે,
માથા સાટે મોતી-મોલ જી.

નજરું ખૂંપી છે જેની ભોંયમાં,
સામે પૂર એ શું ધાય જી !
અધીરા ઘટડાનો ઘોડો થનગને,
અણદીઠ ઓરું એને પાય જી.

બેઠેલાનું બેઠું રહે વિમાસણે,
વેળા જુએ નહિ વાટ જી;
ઝાઝેરો ઝૂક્યો છે આંબો સાખથી,
વેડે તેને આવે હાથ જી.

પંડની પેટીમાં પારસ છે પડ્યો,
ફૂટલાં ફૂટે છે કરંમ જી.
વાવરી જાણે તે બડભાગિયો,
ઝળહળ એના રે ભવંન જી.

-રાજેન્દ્ર શાહ (Rajendra Shah)

શિક્ષણ ? ? ?

આજના શિક્ષણની સ્થિતિ આ કટાક્ષ કાવ્યમાં સુંદર રીતે વ્યક્ત થઈ છે.



આ સઘળાં ફૂલોને કહી દો યુનિફોર્મમાં આવે,
પતંગિયાઓને પણ કહી દો સાથે દફ્તર લાવે.

મન ફાવે ત્યાં માછલીઓને આમ નહીં તરવાનું,
સ્વીમિંગપુલના સઘળા નિયમોનું પાલન કરવાનું.

દરેક કૂંપળને કોમ્પ્યુટર ફરજિયાત શીખવાનું,
લખી જણાવો વાલીઓને તુર્તજ ફી ભરવાનું.

આ ઝરણાંઓને સમજાવો સીધી લીટી દોરે,
કોયલને પણ કહી દેવું ના ટહુકે ભરબપ્પોરે.

અમથુ કૈં આ વાદળીઓને એડમિશન દેવાનું ?
ડોનેશનમાં આખ્ખેઆખ્ખું ચોમાસું લેવાનું.

એક નહી પણ મારી ચાલે છે અઠ્ઠાવન સ્કૂલો,
'આઉટડેટ' થયેલો વડલો મારી કાઢે છે ભૂલો !

-કૃષ્ણ દવે (Krishna Dave)

છ ઋતુઓ

લલિત

શરદ શી સુહે ! વાદળાં ગયાં.
જળ નદી તણાં નીતરાં થયાં.
ગગનથી સુધા ચંદ્ધની ઝરી,
રસભરી રમે રાસ ગુર્જરી.

ઉપજાતિ

હેમંતમાં કોમળ સૂર્યતાપ,
વૃક્ષો મહીં વાયુ કરે વિલાપ.
ઝરે નિશાએ હિમ ભૂમિ-ખોળે,
લીલાં તૃણે ઝાકળબિંદુ ડોલે.

દ્ધુતવિલંબિત

શિશિરવાયુ સુશીતળ સૂસવે,
તરુ તણાં થડથી રસ કૈં ઝવે.
ખરત પાન, રહ્યાં બસ ડાંખળાં,
સભર ધાન્ય થકી સુહતાં ખળાં.

વસંતતિલકા

ખીલી વસંત, વન ફૂલભર્યાં મહેકે,
ગાતા ફરે ભ્રમર, કોકિલનાદ લ્હેકે.
ઊડે સુગંધકણ પુષ્પ તણા રસોના,
આઘા સુણાય ગગને સ્વર સારસોના.

મંદાક્રાંતા

આવ્યો આવ્યો બળ બળ થતો દેખ જોગી ઉનાળો;
વા વૈશાખી પ્રબળ વહતા, ઊડતી અગ્નિઝાળો.
ઝોળા ખાતી રસદ ફળની લૂમ, લૂ વાય ઊની;
પાણી ડૂક્યાં, સજળ સરિતાઓ થઈ વારિસૂની.

શિખરિણી

ચઢી આવ્યાં ક્યાંથી દળ પર દળો વાદળ તણાં ?
કરે ઈશાને શી ઝબક ઝબકી વીજ રમણા !
પડયાં પામી ધો ધો, જળભર થઈ ધન્ય ધરણી;
હસે વર્ષા; શોભા શુભ નભ વિશે મેઘધનુની.

-ઉમાશંકર જોશી (Umashankar Joshi)

કેવા રમતા રામ હતા !

ખુશ્બૂમાં ખીલેલા ફૂલ હતાં ઊર્મિમાં ડૂબેલા જામ હતા,
શું આંસુનો ભૂતકાળ હતો - શું આંસુનાં પણ નામ હતાં.

થોડીક શિકાયત કરવી'તી થોડક ખુલાસા કરવા'તા,
ઓ મોત જરા રોકાઈ જતે - બેચાર મને પણ કામ હતાં.

હું ચાંદની રતે નીકળ્યો'તો ને મારી સફર ચર્ચાઈ ગઈ,
કંઈ મંઝિલ પણ મશહૂર હતી - કંઈ રસ્તા પણ બદનામ હતાં.

જીવનની સમી સાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી'તી,
બહુ ઓછાં પાનાં જોઈ શક્યો બહુ અંગત અંગત નામ હતાં.

પેલા ખૂણે બેઠા છે એ "સૈફ" છે મિત્રો જાણો છો ?!
કેવો ચંચલ જીવ હતો ને કેવા રમતારામ હતા !

-'સૈફ' પાલનપુરી ('Saif' Palanpuri)

બાળગીત - મે એક બિલાડી પાળી છે.

મે એક બિલાડી પાળી છે.
તે રંગે બહુ રૂપાળી છે.
તે હળવે હળવે ચાલે છે,
તે અંધારામાં ભાળે છે
તે દહીં ખાય, દૂધ ખાય
ઘી તો ચપચપ ચાટી જાય.
એ ઉંદરને ઝટપટ ઝાલે
પણ કૂતરાથી બીતી ચાલે
એના ડીલ પર દાગ છે
તે મારા ઘરનો વાઘ છે.

તું એક ગુલાબી સપનું છે

તું એક ગુલાબી સપનું છે
હું એક મજાનીં નીંદર છું.
ના વીતે રાત જવાનીની
તે માટે હું પણ તત્પર છું.

ગોતી જો શકે તો લે ગોતી
મોતીના સ્વરૂપે છે જ્યોતિ
ઓ હંસ બનીને ઊડનારા
હું તારું માનસરોવર છું.

શાંત અને ગંભીર ભલે
શરમાળ છે મારાં નીર ભલે
ઓ પૂનમ ઘૂંઘટ ખોલ જરા
હું એ જ છલકતો સાગર છું.

કૈલાસનો સચવાયે વૈભવ
ગંગાનું વધી જાશે ગૌરવ
તું આવ ઉમાનું રૂપ ધરી
ને જો કે હું કેવો સુંદર છું.

સંવાદ નથી શોભા એની છે
મૌન પ્રતિષ્ઠા બન્નેની
તું પ્રશ્ન છે મારે પ્રીતિનો
હું તારા રૂપનો ઉત્તર છું.


-શેખાદમ આબુવાલા (Shekhadam Aabuwala) ('દીવાને આદમ' માંથી)